غار علی صدر

غار علی صدر تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. علی صدر همچنین بزرگ ترین غار آبی جهان می باشد. این غار در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علی صدر شهرستان کبودراهنگ در استان همدان واقع شده است. ارتفاع غارعلی صدر از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. محوطه غارعلی صدر دالان های پیچ در پیچ و دهلیزهای متعددی دارد. از مجموعه رشته آبها، دریاچه بزرگی در درون غار بوجود آمده و از این رو نفوذ به ژرفای غار تنها با قایق میسر است. غار علی صدر یکی از دیدنی های جهانگردی استان همدان است.

تاریخچه

زمین شناسان قدمت سنگهای غار علی صدر را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین شناسی (۱۹۰-۱۳۶ میلیون سال قبل) نسبت می دهند.

مردم روستای علی صدر و روستاهای اطراف، از قدیم الایام به وجود این غار پی برده بودند و از آب آن بهره برداری می کردند. علاوه بر این، در صد سال گذشته، اهالی ده با هدایت مازاد آب نهر سراب به غار علی صدر، از آن به عنوان مخزن و سدی برای استفاده در فصل گرما بهره می برده اند و همین موضوع باعث شده بود تا سطح آب در قسمت شرقی غار تا ارتفاع 2.20 متر یعنی تا نزدیکی دهانه ورودی غار بالا بیاید و امکان دسترسی به غار را تا سالها غیر ممکن کند؛ تا اینکه با وقوع زلزله مخرب فارسینج در ۲۲ آذرماه ۱۳۳۶، و ایجاد شکاف در کف غار سراب، آب نهر سراب به یکباره قطع شد و طی ۶ سال یعنی حدود سال ۱۳۴۲ سطح آب غار علی صدر به ارتفاع طبیعی خود رسید و ورود به غار میسر گشت و به تدریج پای کوهنوردان به درون غار علی صدر باز شد.

اولین کاوش حرفه ای و برنامه ریزی شده به غار علی صدر در ۵ مهرماه ۱۳۴۲ شمسی توسط گروهی ۱۴ نفره از اعضای هییت کوهنوردی همدان انجام شد که توانستند با کسب اطلاعات قبلی و همراه بردن تجهیزات لازم برای حرکت روی آب، با عبور از دریاچه، از شعبات و تالارهای مختلف آن بازدید کنند و زیبایی و عظمت داخل آنرا ببینند و اولین اطلاعات را از وسعت و ژرفای دریاچه و طول و عرض و عمق وارتفاع غار بدست آورند.

علی رغم انتشار خبر این بازدید و بازدیدهای متعاقب، تا سال ۱۳۵۲ دهانه غار علی صدر تنگ و در حدود ۵۰ سانتیمتر بود و دسترسی به داخل غار تنها توسط کوهنوردان حرفه ای ممکن بود؛ تا اینکه عبدالله حاجیلو که از سال ۱۳۴۱ ریاست هییت کوهنوردی همدان را بر عهده داشت و از جلب توجه مقامات برای توسعه غار مایوس شده بود، شخصا دست به کار شد و با مقبولیتی که در شهر و استان داشت با کمک مردم محلی و استفاده از بازوی هییت کوهنوردی و انجمن شهرستان و استان، سرانجام دهانه غار علی صدر در اردیبهشت ماه ۱۳۵۳ به عرض 5 متر و ارتفاع 3 متر باز شد. در سال بعد، با بتون ریزی قسمتی از کف غار علی صدر، مسیر خشکی نیز برای راهپیمایی در غار ایجاد شد و سپس با تجهیز غار به چند قایق و نیز تامین روشنایی داخل آن، در تاریخ ۴ خردادماه ۱۳۵۵، غار علی صدر به بهره برداری رسید و بلیطهای چاپ شده برای بازدید گردشگران تحویل اداره تربیت بدنی همدان گردید.

موفقیت عبدالله حاجیلو در توسعه و معرفی غار علی صدر تا بحدی بود که شاه را نیز برای بازدید از غار در ۵ مهرماه ۱۳۵۵ ترغیب کرد که طی آن مقرر شد علاوه بر ارتباط برق سراسری به علی صدر و روستاهای اطراف و آسفالت راههای دسترسی به غار، نسبت به ایجاد مهمانسرای جهانگردی در ده علی صدر اقدام شود.

دهانه اصلی غار علی صدر در روستای علی صدر که مربوط به شهرستان کبودرآهنگ است، قرار دارد. همچنین این غار در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال غربی همدان در کوههای زاگرس مطابق طول جغرافیایی ۱۵٫۳ درجه و ۳۵٫۱۸ درجه و عرض جغراقیایی ۱۸٫۸ درجه و ۴۸ درجه و ارتفاع ۱۹۸۰ متر از سطح دریا واقع شده است. این منطقه دارای آب و هوای نیمه خشک است و میزان متوسط بارش سالانه ۳۰۰ میلی لیتر است. رشته علی صدر قسمتی از واحدهای شکل گرفته درغرب ایران موسوم به تشکیلات متعلق به دوران ژوراسیک است و با رشته های متناوب از شیستها و سنگهای شنی در لا به لای پایه آن و یک رشته از ترکیبات آهکی که مثل خاک رس خاکستری تیره بوده و به صورت لایه های نازک روی شیستها قرار گرفته و یک لایه سبکتر از کریستالهای آهکی در بالا قرار گرفته است که محصول تغییراتی است که ناشی از حرارت و فشار بالا مربوط به فعالیتهای آتشفشانی در غرب رشته کوه علی صدر است. رشته علی صدر به خودی خود چینه ای (قسمتی که از روی زمین بالا آمده باشد) از یک طاقدیس بزرگ است که محور اصلی اش درجهت شمال به جنوب است. زاویه قرارگیری لایه ها در غار علی صدر و نواحی مجاور آن در حدود ۴۰ الی ۴۵ درجه است. طول رشته علی صدر حدود دو کیلومتر است. بیشترین ارتفاع رشته ۲۱۸۰ متر است و ارتفاع در محل دهنه ورودی که در شمال رشته علی صدر قرار گرفته ۱۹۸۰ متر است.

در طرف جنوب، برآمدگی آهکی به مسافت حدود سی کیلومتر ادامه می یابد و به رشته کوههای چاله کن و سارقیه متصل می شود. محور طاقدیس دراین قسمت جنوبی درجهت N115E قرار می گیرد. بنابراین رشته علی صدر حد فاصل بین کوههای علی صدر و کوه چاله کن از رشته اصلی جدا شده و در قسمت جنوبی ۲۵ درجه در مسیر خلاف گردش ساعت چرخیده است.