بروجرد شهر بناهای تاریخی

شهرستان بروجرد استان لرستان به دلیل معماری ایرانی‌ ـ اسلامی از جمله شهرهای تاریخی ایران محسوب می‌شود که به دلیل وجود آثار و بناهای مختلف تاریخی توانسته ساختار تاریخی خود را همچنان حفظ کند. وجود بیش از ۵۰ خانه تاریخی یکی از نقاط قوت این شهرستان محسوب می‌شود. بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه‌های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.

بافت تاریخی بروجرد، مجموعه‌ای بیش از ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل می‌شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابان‌های جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته‌اند. بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته‌اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می‌رسد.

بازار قدیمی بروجرد و چند کاروانسرای تاریخی و بیش از ۵۰ خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته‌اند که خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخارالاسلام از این گروهند.

همچنین مسجد امام بروجرد از جمله آثار ارزنده معماری دوره اسلامی در لرستان است. این بنا یکی از ارزشمند‌ترین و ممتازترین بناهای بروجرد به شمار می‌رود.

صحن این بنا دارای طول وعرض ۴۷×۶۱ مترمربع است و در وسط آن حوض بزرگی قرار دارد. مسجد دارای ۳ درگاه است. درگاه شمالی آن به طرف خیابان جعفری باز می‌شود و دارای طاق و مقرنس‌های بسیار زیباست که با کاشی خشت هفت‌رنگ به سبک دوره قاجاری تزئین و در میان آن نام فتحعلیشاه قاجار (۱۲۱۲ـ ۱۲۵۰هـ .ق)
نقش بسته است.

طرح و نقشه این بنا از مسجد امام تهران الگوبرداری شده است. راه ورودی غربی آن به سمت بازار دواتگران باز می‌شود و به خیابان صفا نیز راه دارد. این بنا مربوط به دوره قاجاریه و به شماره ۳۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع بروجرد نیز که در خیابان جعفری واقع شده یکی از کهن‌ترین مساجد غرب ایران است

بر اساس کتیبه‌های موجود این مسجد در زمان شاهان صفوی، در سال‌های ۱۰۲۲، ۱۰۲۳، ۱۰۹۱ هجری و سرانجام در سال ۱۲۰۹ هجری تعمیر و مرمت شده است.

امامزاده جعفر نیز از دیگر بناهای مذهبی و تاریخی بروجرد است که در قسمت شرقی شهر واقع شده است.

ساختمان گنبد هرمی شکل این آرامگاه نمونه‌ای از هنر و معماری عهد سلجوقی است. در اثر زلزله سال ۸۵ برخی از این آثار تاریخی از جمله مسجد امام و جامع بروجرد با آسیب‌هایی مواجه شد که در سال‌های اخیر چند نوبت مرمت روی آنها صورت گرفته است.

مسئول دبیرخانه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد استان مرکزی:نشست بررسی آسیب‌های ماهواره در اراک برگزار می‌شود

مسئول دبیرخانه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد استان مرکزی از برگزاری نشست بررسی آسیب‌های ماهواره در اراک خبر داد.

به گزارش روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی،حجت‌الاسلام«مصطفی ذوالفقاری»، مسئول دبیرخانه کانون‌های فرهنگی هنری مساجد استان مرکزی، اظهار داشت: این نشست 14 دی ماه و به همت کانون فرهنگی شهدای قائم مسجد ابوالفضل در اراک برگزار می‌شود.
وی تصریح کرد: در این نشست یکی از کارشناسان ارشد مسائل اجتماعی پیرامون آسیب‌های ماهواره و موبایل به ایراد سخنرانی خواهد پرداخت.
مسئول دبیرخانه کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد استان مرکزی بیان داشت: آسیب‌های ناشی از فضای مجازی، اینترنت و ماهواره از جمله آسیب‌های نو پدید اجتماعی هستند که عدم آگاهی از این آسیب‌ها می‌تواند خسارت متعددی را به فرد و جامعه تحمیل کند.
ذوالفقاری ادامه داد: تغییر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی و ایرانی، بی‌حجابی و بد حجابی، بی‌غیرتی، ترویج و عادی شدن خیانت و ترویج خانواده‌های بی‌سامان و لجام گسیخته در مقابل ساختار سنتی خانواده از اثرات استفاده از امکانات جدید است که اگر با روش‌های صحیح استفاده از این امکانات آشنا نباشیم در آینده با چالش‌های فراوانی مواجه خواهیم شد.

سیزدهمین جشنواره کشوری مد و لباس اسلامی فردا در اراک برگزار می شود

دومین جشنواره استانی و سیزدهمین جشنواره کشوری مد و لباس اسلامی ایرانی فردا (17دی) در اراک دایر می‌شود. به گزارش روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان مرکزی،با اعلام فراخوان ارسال اثر به جشنواره کشوری مد و لباس، 248 اثر از سراسر کشور به دبیرخانه ارسال شد که از این تعداد 68اثر انتخاب و به مرحله بعدی راه یافتند.
از 68 اثر راه یافته به مرحله نهایی داوری، 12 اثر انتخاب و در مراسم اختتامیه جشنواره معرفی می شوند.
جشنواره مد و لباس اسلامی ایرانی از 18 تا 25 دی ماه در فرهنگسرای آیینه اراک برگزار می‌شود.
برگزاری 10 کارگاه آموزشی ویژه مد لباس، برگزاری نشست تخصصی با حضور کارشناسان بنیاد ملی مد لباس، معرفی پایان‌نامه و کتب تالیف شده در حوزه حجاب و عفاف، برپایی نمایشگاه آثار برگزیده،برگزاری گارگاه آموزشی چاپ باتیک و ... از بخش‌های جنبی این نمایشگاه است.

حمام چهار فصل اراک شاهکاری از نبوغ هنری و فرهنگی ایرانیان

اراک - ایرنا- حمام چهار فصل اراک با معماری زیبا و کاشی کاری های چشم نواز یکی از شاهکارهای هنری با دستمایه غنی فرهنگی است که از دوران قاجاریه به یادگار مانده است.

این حمام که امروز به موزه تبدیل شده ، یک قرن پیش توسط «حاج ابراهیم خوانساری» در اراک بنا گذاشته شده که ویژگی خاص آن تعبیه بخشی مستقل در حاشیه آن برای استحمام اقلیتهای مذهبی است و این مساله نبوغ و پختگی فرهنگی مردمان این دیار با همزیستی مسالمیت آمیز ادیان است.

کاشیکاری های این میراث ارزشمند صحنه های بکر و زنده ای از چهار فصل سال را در چهار سوی این بنا به نمایش گذاشته که نشاط و سرزندگی و ظرافتهای طبیعی را به بیننده هدیه می کند.

بنای این حمام قدیمی به مساحت یکهزار و 600 متر مربع دارای بخش های مجزای مردانه، زنانه، خصوصی و اقلیت های مذهبی است و پیش بینی سامانه حفظ گرمایش و تامین آب از قنات جالب و در خور تامل است.

دالان ورودی این حمام با طاق سیزی و پله های پهن و بلند سنگی به سربنیه مردانه و زنانه منتهی می شود که با حوزی آبی رنگ در میان و دیواره های تزئین شده با کاشی های فیزوزه ای، بیننده را به هزارتوی آرامی رهنمون می کند.

گرمخانه خصوصی و عمومی، هشتی بین گرمخانه، رختکن، خزینه، تون و آب انبار این حمام نیز که امروز به دلیل تغییر کاربری به موزه تغییراتی در آن مشاهده می شود از دیگر بخش های دیدنی این بنا است.

کاشی های معرق هفت رنگ تزیینی با سقف هایی که اشکال هندسی دارند در کنار هشت ستون با نقوش گل، مرغ و سرباز قاجاری درسربینه مردانه به طرزی هنرمندانه با بیننده ارتباط می گیرند که این از اوج هنر و ذوق خالقان آن حکایت دارد.

این ستون ها به شکلی هنرمندانه با کاشی های قالبی و پیچکی زیبا و بکارگیری روش قرینه سازی و رسم بندی ها و ستون بندی با شکل های اسلیمی نظیر گل و بوته، درختان سرو، صنوبر، انگور، منظره های طبیعی مثل چشمه های آب، رودخانه و گیاهان وحشی و پرندگان کار شده است.

یکی از نقوش جالب بر این کاشی هاصحنه شکارگاهی و جنگ بین شیر، اژدها و شیر،گاو است که در هر دوی آن شیر حیوان نیرومند بوده و به احتمال قوی معنای آن غلبه گرما در این حمام به سرما است چرا که شیر در عربی اسد نام دارد و این ماه گرم تابستان است و به این ترتیب مردم را برای ورود به حمام مشتاق تر می شدند.

از دیگر نقوش زیبای این کاشیکاریها انواع گل و بوته، پیچک ها، درختان انگور، سرو و صنوبر به همراه مناظری از رودخانه ها، چشمه ها، گیاهان وحشی و پرندگانی برروی شاخه های آن، مبارزه شیر با اژدهای چند سر، افراد نظامی با پوشش دوره قاجار است که هر یک هزاران ناگفته با خود دارد.

سربنیه حمام زنانه اما بدون هیچ ستونی با گنبدی یکپارچه برپا شده که با توجه به امکانات کم دوران قاجاریه این نوع معماری در خور توجه است.

حدود پنج هزار متر فضای حمام چهار فصل شامل سربنیه مردانه و گرمخانه، رختکن و هشتی بین گرمخانه و رختکن هم اینک به موزه اختصاص یافته و اشیای متعلق به دوره های مختلف قبل و بعد از اسلام شامل تنگ های سفالی، کاسه، خمره، قدح، پیمانه، انواع مجسمه، آفتابه و لگن، سنگ نوشته و ابزارآلات کشاورزی و دفاعی در آن نگهداری می شود.

تالار مردم شناسی، وسایل باستانی دوران اسلامی، تابلوهای خوشنویسی هنرمندان استان مرکزی، اشیای باستانی قبل از اسلام، کتیبه های دوران قاجاریه و صفوی و گچبری مسجد جامع، مراسم حنابندان در دوره قاجاریه و پیکره اقلیت ها از تالارهای موزه چهار فصل اراک است.

حمام چهار فصل اراک که در سال 1355 به شماره 1339 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است در دوران فعالیت خود به عنوان یکی از کانون های مهم ارتباطات اجتماعی محسوب می شده و بسیاری از اخبار و تصمیمات و موضوعات بین گروهی ودوستانه درآن نقل و حل و فصل می شده است.

این حمام همچنین در کنار اهمیتی که در جایگاه پاکیزگی و بهداشت مردم داشته، رسوماتی نظیر حنابندان، حمام دزک، رسوم دفع شر و بیماری ، طب سنتی و آیین روزدهم تولد را درخود داشته که به ویژه در حمام زنانه با موسیقی و اشعار محلی درهم تنیده می شده است.

وجود مجسمه های انسانی در بخشی از این حمام با عنوان رسوم حنابندان و نمایش لباس و رسوم ارامنه نشانگر گوشه ای از کارویژه های خاص حمام چهارفصل در ابعاد زندگی مردم در دوران قاجاریه است.

ارزشهای متنوع معماری، اجتماعی، فرهنگی و هنری حمام چهارفصل اراک از مسایلی است که رسالت پژوهشگران را برای کشف و شناساندن ابعاد و زوایای پنهان آن سنگین تر می کند.

این حمام اگرچه امروز با اشیایی که هر یک ارزش خاص فرهنگی و هنری دارد تزئین شده اما به نظر میرسد آنچه نام این مکان را زنده نگه داشته هویتی است که در هر خشت و آجر آن نهفته و با گذشت یک قرن همچنان درخشان و جذاب می نماید.

دیدنی های فرهنگی و تاریخی بازار اراک

آفتاب نیم روز از دریچه های چند ضلعی بر درون بازار سرک می کشد. در امتداد راسته اصلی بازار تا جایی که چشم کار می کند استوانه های منور از بلندای سقف گنبدی شکل بر سنگ فرش های فرسوده و ناهموار بازار تابیده است.
شعاع نور با کهکشانی از ذرات معلق رهگذران این بازار قدیمی را نوازش می کند و آنان را فرا می خواند تا برای لحظاتی هرچند کوتاه معماری زیبا و خیره کننده سقف و تاق های آجرین بازار را بنگرند .
گرچه غبار زمان بر سیمای بازار اراک سنگینی می کند و دیرزمانی است که صدای ضرباهنگ چکش صنعتگران در دهلیزهای این بنا به گوش نمی رسد، اما این بنای قدیمی هنوز هم فارغ از غوغای روزمره زندگی صنعتی، گفتنی ها و دیدنی های فراوان دارد.
بازار اراک ۲۰۰ سال پیش همزمان با شکل گیری شهر سلطان آباد (اراک کنونی) از سوی یوسف خان گرجی در دوران فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده شد.
این بنا در مرکز بافت شطرنجی و قدیمی اراک قرار دارد و از سوی ۲ ورودی شمالی و جنوبی و ۸ گذر شرقی و غربی به محیط پیرامون متصل شده است.
طول بازوی شمال به جنوب بازار اراک ۷۲۰ متر و بازوی شرق به غرب آن ۲۰۰ متر است. مساحت این مجموعه بزرگ تاریخی به حدود ۱۴ هکتارمی رسد.
مصالح مورد استفاده در ساخت بازار اراک را سنگ، آجر و چوب که با استفاده از ملات گچ، خاک، آهک و نیز صفحاتی که از ورق های منجمد شده سرب و مس به هم متصل شده اند، تشکیل می دهند .
معماری بازار اراک برگرفته از سبک معماری دوره قاجاریه و دارای طاق های گنبدی شکل آجرنماست که به صورت ضربدری ساخته شده است.
این بازار با داشتن امکانات رفاهی، مسجد، حمام، مدرسه، آب انبار و شبکه فاضلاب در برخی محل ها از پیشرفته ترین اصول معماری و شهرسازی زمان قاجار بهره مند شده است.
وجود بیش از ۵۰۰ باب مغازه، ۲۰ سراچه وتیمچه، مسجد، حمام، آب انبار، مدرسه تاریخی سپهداری (حوزه علمیه امام خمینی(ره)) در مجموعه تاریخی بازار اراک حاکی از بهره مندی این مجموعه از کارکردهای متعدد و متنوع آن در گذشته و حال است.
از نمای پشت بام، گنبدهای ممتد در دوردیف شمالی و جنوبی و غربی و شرقی به طور زیبایی مشاهده می شود. گنبد چهارسوق بلندترین و عظیم ترین گنبد این بام است .
در مرکز هر گنبد دریچه ای تعبیه شده که کار نورپردازی و تهویه هوای هر سرا را انجام می دهد.
بهره گیری از شیوه های خاص معماری موجب شده که در فضای این بازار در زمستان هوای گرم و در تابستان هوایی خنک و مطبوع جریان یابد.
حجره ها در راسته اصلی بازار استقرار یافته اند و کارگاه های تولیدی، بار اندازها، انبارها و بازارچه های اختصاصی در قالب سراها و در دوطرف بازار و به فواصل ۵۰ متر از یکدیگر ساخته شده اند.سرای کاشانی، سرای نوروزی، سرای مهر و سرای گلشن از این جمله اند.
زیباترین و مهم ترین سرای بازار که همچنان توانسته ساختار اولیه خود را حفظ کند، سرای کاشانی است که به بازار فرش اختصاص یافته است. سرای مهر نیز اکنون به بازارچه صنایع دستی اختصاص دارد. در کنار بازار مسجد و مدرسه سپهدار، یکی از زیبا ترین مساجد اراک قرار دارد.
در شهرهای قدیمی ایران، بازار نه تنها محوراصلی اقتصاد به شمار می رفته بلکه کانون بسیاری از فعالیت های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بوده است .
گرچه در سال های اخیر به دلیل توسعه شهرها، بازار برخی از نقش های خود را از دست داده و در محاصره ساخت و سازهای نا منظم و بی قواره قرار گرفته اما این بازار همچنان ماهیت خود را به عنوان منظم ترین بنا و مجموعه ساختمانی شهر اراک حفظ کرده است.
بازار اراک همواره محلی برای تولید و عرضه انواع کالا و صنایع بوده است. اما امروز این مرکز تنها به محلی برای فروش محصولات تبدیل شده است که محدودیت و کاهش کارکردهای بازار را در پی داشته است.
دکتر محمود روح الامینی، محقق و استاد مردم شناسی دانشگاه تهران می گوید: در گذشته بازار علاوه بر مرکزیت فروش محصولات، جایگاه ساخت و تولید کالاهای مختلف بوده است اما امروزه فعالیت اصلی بازار به فروش و عرضه محصولات خلاصه می شود.
محمدرضا محتاط پور پژوهشگر اراکی و نویسنده کتاب جامعه شناسی شهری سیمای اراک می نویسد: در دوره های گذشته بازار مرکز تجاری شهر اراک بوده و توزیع فعالیت های اقتصادی در آن بر اساس نظمی منطقی شکل گرفته است.
به گفته این محقق، تنوع فعالیت ها در بازار به گونه ای است که تقریباً تأمین بخش قابل توجهی از نیازهای مردم در آن امکان پذیر است و حال آنکه در خارج از بازار عرضه محصولات در مناطق مختلف پراکنده شده است.
این پژوهشگر می نویسد: هنوز هم برای ساکنان مناطق روستایی اطراف شهر اراک بازار مهم ترین مکان تهیه مایحتاج و عرضه صنایع دستی و روستایی است.
این بازار اگرچه در سال های اخیر به دلیل توسعه شهری و ساخت و سازهای نامنظم بسیاری از نقش های خود را از دست داده است اما همچنان به عنوان یک بنای تاریخی گفتنی ها و دیدنی های فراوانی دارد.
مجموعه بازار اراک که در سال ۱۳۵۵ به شماره ۱۲۸۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، آخرین نمونه از معماری اسلامی و سرشار از پیام ها و آموزه های فرهنگی و تاریخی است. این بنای با ارزش، تلفیقی از معماری مدرن و سنتی ایرانی است.