شیر سنگی همدان

مجسمه شیر سنگی از یادمان های تاریخ باستان در شهر همدان است که در انتهای خیابان ۱۲ متری سنگ شیر و در وسط میدان مربع شکلی به همین نام قرار گرفته است. تپه ای که در حال حاضر مجسمه شیر سنگی بر روی آن واقع شده تپه باستانی است زیرا تابوت متعلق به دوره اشکانی ازآن محل کشف شده و فعلا در موزه تپه هگمتانه نگهداری می شود. این مجسمه به همراه قرینه اش ابتدا در دروازه شهر همدان قرار داشته است و اعراب به هنگام فتح همدان آن را باب الاسد به معنی دروازه شیر نامیده اند.

در سال ۳۱۹ ه. ق نیز که دیلمیان همدان را به تصرف خود در آوردند دروازه شهر را به کلی تخریب کردند. مردآویج دیلمی قصد داشت یکی از آنها را به ری منتقل نماید ولی چون موفق نشد پنجه های یکی از شیرهارا شکست و دیگری را به طور کامل تخریب نمود مجسمه آسیب دیده تا سال ۱۳۲۸ هجری شمسی بر روی زمین افتاده بود تا اینکه مهندس سیحون طراح و معمار آرامگاه بوعلی آن را در محل فعلی نصب کرد.

تاریخ ساخت

در تاریخ ساخت مجسمه شیر سنگی مورد اختلاف است ولی از نحوه حجاری مجسمه و نزدیکی آن به باروی اشکانیان و کشف تابوت دوره اشکانی از شان محل چنین بر می آید که به اشکانیان مربوط باشد، اما این اثر از یادگارهای هنری مادها می باشد. این اثر در تاریخ ۱۵/۱۰/۱۳۱۰ و به شماره ۹۳ در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران به ثبت رسیده است.

منبع: ویکیپدیا

تصاویر شیر سنگی همدان

آرامگاه شیخ الرییس بوعلی سینا یا آرامگاه بوعلی سینا

آرامگاه شیخ الرییس بوعلی سینا یا آرامگاه بوعلی سینا در میانه میدانی به همین نام در شهر همدان واقع است. میدانی بیضوی، با درختان چنار کهنسال، باغچه های موزون، بنای زیبا و تندیسی که معرف این میدان است، تفرجگاه زیبایی را بوجود آورده است، که چون نگینی در قلب این شهر کهن می درخشد. شهرهای مهم جهان، معمولا هر یک به قامت بنای یادبوی مشهورند. همدان نیز، حدود 50 سال است که به برج آرامگاه بوعلی، مزین و معروف است.

تاریخچه

بنای ابتدایی آرامگاه بوعلی در زمان قاجاریه ساخته شد. در سال ۱۳۳۰ انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سالروز تولد ابوعلی سینا تصمیم به تجدید بنای آن گرفت. طرح ونقشه بنای فعلی توسط مهندس هوشنگ سیحون به سبک معماری قرنی که بوعلی سینا در آن می زیسته از روی قدیمی ترین بنای تاریخ دار اسلامی یعنی برج گنبد قابوس در شهر گنبد کاووس اقتباس شده است.

بنای آرامگاه تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است. در طراحی این مجموعه از عناصری از هنرمعماری سنتی ایرانی استفاده شده است. عناصری مانند برج، الهام گرفته از برج گنبد قابوس، باغچه ها متاثر از باغهای ایرانی، آب نماها الهام گرفته از حوض خانه های سنتی و نمایی با روکار سنگهای حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخهای باستانی ایرانیان است.

کار ساخت بنای جدید آرامگاه در سال ۱۳۳۳ هجری شمسی به پایان رسید. محل فعلی آرامگاه بوعلی منزل مسکونی ابو سعید دخوک، دوست صمیمی بوعلی سینا بوده است که او نیز در جوار بوعلی سینا مدفون می باشد. درحال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیا کشف شده مربوط به هزاره های قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانه ای مشتمل بر ۸۰۰۰ جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه هایی مربوط به آثار بو علی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می شود. در غرفه آثار بوعلی عکسی از جمجه بوعلی نیز در معرض دید گذاشته شده که گمان می رود به هنگام تخریب مقبره قدیمی تهیه شده است. مکمل این بنا بوستانی به شکل نیم دایره با فضای سبز است و نیز تندیس ابوعلی سینا در حالی که کتابی در دست دارد در ضلع شرقی میدان نصب شده است.

تصاویر آرامگاه بوعلی سینا

آرامگاه باباطاهر

آرامگاه باباطاهر درشهر همدان در مرکز میدانی مستطیل شکل ، زیبا ، سرسبز ، با گنبدی فیروزه ای منشوری شکل ، بر قاعده ای هشت ضلعی بر بالای تپه ای کم ارتفاع قرار گرفته است . سقف آرامگاه کاشی کاری معرق می باشد .

برج آرامگاه بر قاعده ای هشت ضلعی واقع شده که ارتفاع آن از سطح فوقانی تپه ‪ ۲۰/۳۵‬ متر و از کف خیابان ‪ ۲۵/۳۰‬ متر می باشد .

ستون های هشت گانه برج ، قطعه سنگ مزار ، کف و پله های آرامگاه از سنگ گرانیت حجاری شده است و بنای اصلی نیز به ابعاد10 × 10 متر با مجموعه ای از منشورها پوشیده شده و دارای مدخل های ورودی و منفذهای نور است.
نما و فرش بنای آرامگاه باباطاهر همدان از سنگ است و در داخل آن کتیبه هایی از کاشی وجود دارد .

در محوطه داخلی آرامگاه ‪ ۲۴‬دو بیتی از سروده های باباطاهر بر روی ‪ ۲۴‬ قطعه سنگ مرمرین نوشته و نصب شده است . دو لوحه برنجی نیز در محوطه داخلی نصب شده است که یکی از آنها اسامی هیات موسس انجمن آثار ملی به هنگام ساختمان آرامگاه و دیگری نام برخی از شخصیت هایی است که در کنار بابا طاهر دفن شده اند. مساحت کل زیر بنای آرامگاه و باغ آن حدود 8965 متر مربع برآورد شده است. ترانه های شور انگیز بابا طاهر با لهجه دل پذیر لری سروده شده و ترجمان روح و قلب حساس و پر سوز این عارف گرانمایه است و اهل ذوق و حال را با جذبه خاصی تحت تاثیر و سحر خود قرار می دهد.

تاریخچه

آرامگاه بابا طاهر بر فراز تپه ای در شمال باختری همدان قرار دارد. این بنا در طول قرون مختلف شاهد تخریب و بازسازی های متعدد بوده است. در قرن ششم هجری یک برج هشت ضلعی آجری بر روی قبر بابا طاهر ساخته شد که بعدها بر اثر مرور زمان ویران شد. در زمان پهلوی اول از طرف شهرداری همدان بنای جدیدی به جای بنای قدیمی ساخته شد که مصالح آن بیشتر آجر بود.در جریان همین باز سازی، لوح کاشی مربوط به قرن هفتم هجری، که هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می شود، به دست آمد. بر روی این کاشی فیروزه ای رنگ، آیات قرآن مجید به خط کوفی برجسته نوشته شده است. احداث بنای جدید در سال ۱۳۴۴ خورشیدی با همت انجمن آثار ملی و شهرداری همدان و توسط مهندس محسن فروغی انجام شده است. این بنای تاریخی طی شمار ۱۷۸۰ در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۷۶ به ثبت آثار تاریخی و ملی ایران رسیده است. در اطراف بنای جدید فضای سبز وسیعی احداث شده است.

آرامگاه جدید، شاهکاری ممتاز و بدیع از معماری عصر جدید است که طرح اصلی آن تلفیقی از معماری قرن های هفتم و هشتم هجری و عصر حاضر است.

برخی از بزرگان و ادیبانی که در جوار مزار باباطاهر آرمیده اند:

• محمد ابن عبدالعزیز از ادیبان سده ۳ هجری
• ابولفتح اسعد از فقیه هان سده ۶
• میرزا علی نقی کوثر از دانشمندان سده ۱۳ و مفتون همدانی از شاعران سده ۱۴

---

درباره باباطاهر

باباطاهر همدانی ، معروف به « بابا طاهر عریان » ، عارف ، شاعر و دو بیتی سرای اواخر سده چهارم و اواسط سده پنجم هجری ایران و معاصر طغرل بیک سلجوقی بوده است . بابا لقبی بوده که به پیروان وارسته می داده اند و عریان به دلیل بریدن وی از تعلقات دنیوی بوده است .در میان مردم لر لقب بابا به پیران و مرشدان اهل حق نسبت داده می شود.

آثار

ترانه ها یا دو بیتی های باباطاهر در بحر هزج مسدس محذوف و به لری سروده شده است .
دو قطعه و چند غزل با گویش لری و مجموعه کلمات قصار به زبان عربی و کتاب سرانجام از آثار دیگر وی است . کتاب سرانجام شامل دو بخش عقاید عرفا و صوفی و الفتوحات الربانی فی اشارات الهمدانی است .

زندگی

از خاندان و تحصیلات و زندگی بابا طاهر اطلاعات صحیحی در دسترس نیست اما بنا به نوشته راوندی در راحهالصدور ، بابا طاهر در سال ۴۴۷ هجری با طغرل سلجوقی دیدار کرده و مورد احترام او نیز قرار گرفته است . در یکی از دوبیتی های مشهورش سال تولدش را به حروف ابجد گنجانیده که پس از محاسبه توسط میرزا مهدی خان کوکب به سال ۳۲۶ هجری رسیده است . او پس از ۸۵ سال زندگی وفات یافته است .
در شهر خرم آباد بنایی به نام بقعه باباطاهر وجود دارد که به اعتقاد برخی زادگاه بابا طاهر است .
نام این عارف ربانی در همه ماخذ ایرانی و خارجی باباطاهر ذکر شده است . این شاعر در دو بیتی هایش خود با روشنی بر این نام و نشانی تاکید می کند .

مو از روز ازل " طاهر بزادم / ازین رو نام باباطاهر ستم

باباطاهر از شعرای نامی و مشایخ بزرگ طریقت در اوایل قرن پنجم یعنی دوران باروری دانش معرفت در ایران می باشد . ولادتش در همدان می بایست در اوایل قرن چهارم هجری باشد . بعضی از محققین هم تولدش ، را با استفاده از حساب حروف ابجد از این دو بیتی استخراج کرده اند و سال تولدش را ۳۲۶ دانسته اند .

من آن بحرم که در ظرف آمد ستم / من آن نقطه که در حرف آمد ستم
ســــــــــــر الفی الف قدی برآیو / الف قـــــــدم که در الف آمد ستم

از نام پدر و گذشتگان او اطلاع درستی در دست نیست . در نزدیکی خاکدان باشکوه و بی پیرایه اش که ساختمانی ساده دارد گوری به نام فاطمه لاری می باشد که گروهی آن را دایه اش دانسته اند و گروهی دیگر آن را معشوقه و خواهرش ذکر کرده اند . درباره سال مرگش نجم الدین ابوبکر راوندی در کتاب راحه الصدور که در سال ۵۹۹ برای سلجوقشاه ابوالفتح کیخسرو نوشته است این گونه به معرفی باباطاهر پرداخته است:
شنیدم که چون سلطان طغرلبک به همدان آمد از اولیا سه پیر بودند ، باباطاهر و باباجعفر و شیخ حمشاد . کوهکی است بر در همدان آن را خضر خوانند بر آنجا ایستاده بودند ، نظر سلطان بر ایشان آمد کوکبه لشکر بداشت و پیاده شد و با وزیر ابونصر اسکندری پیش ایشان آمد و دست هایشان ببوسید . باباطاهر پاره ای شیفته گونه بودی ، او را گفت ای ترک با خلق خدا چه خواهی کرد . سلطان گفت آنچ تو فرمایی ! باباطاهر گفت آن کن که خدا می فرماید ....
سلطان بگریست و گفت چنین کنم . بابا دستش بستد و گفت از من پذیرفتی ؟ سلطان گفت آری ! بابا سر ابریقی شکسته که سال ها از آن وضو کرده بود در انگشت داشت بیرون کرد و در انگشت سلطان کرد و گفت مملکت عالم چنین در دست تو کردم بر عدل باش .

او با توجه به اینکه سلطان سلجوقی طغرل در سال ۴۴۷ هجری به همدان رفته بود نمی توان بر آن تکیه کرد و یا اینکه سال تولدش با آنکه اشاره شد درست نیست ، زیرا عمر باباطاهر ۱۲۲ سال می شود که به نظر بسیار بعید است . استاد فرزانه دکتر ذبیح الله صفا به استناد گفته هدایت در مجمع الفصحا سال مرگش را ۴۱۰ هجری ذکر کرده است که با توجه به سال تولدش درست به نظر می رسد .
اینک برای گذشتن از هاله های مبهمی که زندگی او را چون دیگر بزرگان در بر گرفته ، بهتر است زادگاه و نحوه زندگیش را از زبان خود شاعر بشنویم که به این دو بیتی ها بسنده می شود .

من اســـــــــپیده بازم همدانی / که لانه دارم انــــدر که نهانی
به بال خود پرم کوهان به کوهان / به چنگ خود کنم نخجیر بانی

و یا این دو بیتی دیگر:

بشم به الوند دامان مونشانم / دامن از هر دو گیتی ها وشانم
نشانم نوله و مـــویم به زاری / بی که بلبل هـــنی اول نشانم

آبشار گنج نامه

در نزدیکی کتیبه های گنج نامه همدان، چشم انداز زیبایی از آبشار گنج نامه و دره های سرسبز عباس آباد، تاریک دره و کیوارستان دیده می شود. تاریک دره نیز به دو شاخه تقسیم می گردد: در شاخه شرقی آن، تاسیسات پیست اسکی تاریک دره احداث شده و در ضلع غربی تاریک دره، در خط الراس گردنه (گدوک)، جاده ماشین رو جدید با راه کاروان رو قدیمی یکی می شود. این دره عصر هخامنشیان، شروع جاده هگمتانه – استخر، معروف به " جاده شاهی" بوده که هگمتانه را از طریق پیچ و خمهای تاریک دره، گدوک(دره)، ورد آورد علیا، شهرستانه، اشتران به تویسرکان، نهاوند، کرمانشاه، لرستان، تخت جمشید و فارس مرتبط ساخته است. این راه، همچنین یکی از راههای ارتباطی همدان به غرب و جنوب کشور( و میانرودان) یا بین النهرین(عراق امروزی) بوده است.

عکس نماهای مختلف حرم حضرت معصومه (س)

سیر تاریخی بارگاه حضرت معصومه (س)

پس از خاکسپاری پیکر مطهر حضرت معصومه (س) در محل فعلی، که در آن عصر به نام بابلان نام داشت، پسران اشعری، سایبانی از بوریا، بر روی مرقد او ترتیب دادند، پس از مدتی در اواسط قرن سوم هجری قمری، حضرت زینب دختر امام جواد(ع) از مصالح آجر و سنگ و گچ، گنبد و بارگاهی بر روی مرقد مطهر حضرت معصومه (س) ساخت.

سپس به مرور زمان دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد که سومین آنها مدفن حضرت زینب دختر امام جواد(ع) شد.

این سه گنبد تا سال ۴۵۷ هـ .ق برقرار بودند، تا اینکه در همان سال میرابوالفضل عراقی(وزیر طغرل کبیر) به تشویق عالم بزرگ، شیخ طوسی(متوفای سال ۴۶۰ قمری) به جای آن سه گنبد، یک گنبد مرتفعی ساخت.

در عصر صفویه

از آن زمان تا ظهور خاندان صوفی(۲۴۵)بارگاه به همان وضعی که نگاشتیم بود، نه ضریحی بود و نه ایوان های باشکوهی که اکنون دیده می شود، و نه صحن کهنه و نو.

تعمیرات مهم آستانه مقدسه حضرت معصومه از زمان سلطنت خاندان صفوی شروع شد.

در سال ۹۲۵ قمری شاه اسماعیل اول، ایوان قسمت شمالی(ایوان طلا) را ساخت، و شالوده صحن کهنه(کوچک) را ریخت، پس از او شاه طهماسب اول برای مرقد ضریحی از کاشی درست کرد و نیز بنای تاریخی ایوان جنوب مدرسه فیضیه را که به صحن کهنه چسبیده است ساخت. در سال ۱۰۷۷ شاه صفی صحن زنانه را ـ که اکنون به صورت محلوطه سرپوشیده به نام مسجد طباطبائی است و سابقاً سقف و گنبد نداشته است ـ ساخت که در سمت جنوبی آستانه است، این صحن برای مقبره شاه عباس و شاه سلیمان و شاه سلطان حسین راه مخصوصی شد.

سپس شاه عباس ضریحی از فولاد سفید، ترتیب داد، و ضریح فعلی همان ضریح فولادی است که صفحه هایی از نقره را بر آن افزوده اند.

در عصر قاجاریه

پس از پایان حکومت صفویان، دیگر تعمیرهای قابل توجهی در بارگاه و اطراف آن نشد تا وقتی که سلطنت ایران به دست قاجاریه(۲۴۶)رسید.

در سال ۱۲۱۸ قمری فتحعلی شاه با دوازده هزار خشت با پوشش طلا، گنبد را طلا نمود و در سال ۱۲۳۶ مسجد بالا سر بنا شد.

در سال ۱۲۷۶ ایوان شاه اسماعیل صفوی را طلا کردند.

در سال ۱۳۷۵ ضریح فولادین شاه عباس را نقره نمودند.

در آخر قرن ۱۳ هجری قمری، شالوده صحن جدید(بزرگ) به وسیله آقا ابراهیم امین السلطان ریخته شد و ساختمان آن را پسرش میرزا علی اصغر خان اتابک صدر اعظم ایران در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، در سال ۱۳۰۳ قمری به پایان رسانید.(۲۴۷)

ظریف کاری های صنایع مختلف در این آستانه از طلاکاری و نقره و میناکاری گرفته تا آینه کاری و خطوط مختلف از نسخ، نستعلیق، شکسته، کوفی و ثلث و ده ها و صدها ظریف کاری ها در درهای گوناگون حرم مطهر و… بیش از اینها است که ما بتوانیم در این کتاب مختصر بیاوریم.(۲۴۸)

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری مرجع عظیم الشأن امام خمینی(ره)، تحولات معنوی و ساختمانی بسیار چشمگیری در بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (س) از جهات مختلف به وجود آمده، از جمله مسجد اعظم قم به آستانه ملحق شده، و مرقد شریف آیه الله العظمی بروجردی(ره) در کنار مسجد بالا سر قرار گرفته، و نظم خاص روحانی درتمام امور دیده می شود، که جداً در خور تحسین است. یکی از آنها غبارروبی حرم مطهر و داخل ضریح، با حضور مراجع و بزرگان علم و تقوا است که تماشای صحنه ملکوتی آن در سیمای جمهوری اسلامی، انسان را به یاد غبارروبی حرم مطهرحضرت رضا(ع) برادرحضرت معصومه (س) می اندازد.

کوتاه سخن آنکه: هم اکنون بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (س) با کمال جلال و جبروت، تقریباً در مرکز شهر قم قرار گرفته، و همچون روحی در کالبد این سرزمین، و خورشیدی تابان در این خطه مقدسه است. و همواره زیارتگاه ده ها هزار عاشق شیفته از اکثر کشورهای اسلامی می باشد، و حرم و صحن ها و اطراف، در روزهای مخصوص مانند: عاشورا، اربعین، عید نوروز و… مملو از جمعیت است. همچنین مطالعه بفرمایید زندگینامه حضرت معصومه (س)

عکس نماهای مختلف حرم حضرت معصومه (س)